उइघुरको मुद्दामा चीन-पाकिस्तानको दोहोरो भाषणले बंगलादेशमा इस्लामवादी पार्टीहरू बीच चिन्ता

दश स्थानीय व्यापारीको अराजक समूहले सिनजियाङ प्रान्तमा चीनको नीतिको प्रशंसा गरेपछि पाकिस्तान अर्को विवादमा परेको छ । सीमान्तकृत उइघुर मुस्लिम समुदायमाथि गरिएको व्यवहारको आलोचनालाई रोक्न चीनको कथा-निर्माण अभियानअन्तर्गत यी व्यापारीहरूलाई आठ दिने भ्रमणमा सिनजियाङ पठाइएको थियो। वर्षौंदेखि पाकिस्तानले सिन्जियाङमा चिनियाँ प्रचारलाई समर्थन गर्दै आएको छ । जसले कब्जा गरेको गिलगिट-बाल्टिस्तान क्षेत्रसँग अन्तर्राष्ट्रिय सिमाना साझा गर्दछ।

यद्यपि, उइघुर कार्यकर्ताहरूले बेइजिङको आधिकारिक लाइनलाई प्रतिध्वनित गर्न यी व्यापारीहरू – जसमध्ये धेरै जसो जातीय उइघुरहरू थिए – सिनजियाङमा पठाएकोमा पाकिस्तानको आलोचना गरेका छन्। अपेक्षित रूपमा, व्यापारीहरूले आफ्नो भ्रमणको क्रममा यस क्षेत्रमा बसोबास गर्ने लगभग १२ मिलियन उइगुर मुस्लिमहरूमाथि चीनको निर्लज्ज दमनलाई बेवास्ता गरे। यो घटना सिनजियाङमा मुस्लिमहरूको मानवअधिकार र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको दमनमा बढ्दो चीन-पाकिस्तान गठबन्धनको अर्को उदाहरण हो, जुन प्यालेस्टाइन मुद्दामा उनीहरूको आधिकारिक अडानभन्दा एकदमै विपरीत छ। यसैबीच, अगस्ट ५ मा ढाकामा निर्वाचित अवामी लिग (एएल) सरकारको विवादास्पद पतनपछि दुवै देशले इस्लामवादी पार्टी बंगलादेश जमात-ए-इस्लामी (बीजेआई) लाई समर्थन गरेको दाबी पनि गरिरहेका छन्। बेइजिङ र इस्लामावादको यो स्पष्ट कपट सिनजियाङ र प्यालेस्टाइनका मुस्लिमहरूमाथिको व्यवहारले बंगलादेशमा बीजेआईका सदस्यहरू र समर्थकहरूमा चिन्ता बढाउनुपर्छ।

BJI लाई चीन र पाकिस्तानको समर्थन पछाडिको वास्तविक प्रेरणा शंकास्पद छ र स्वार्थी स्वार्थ र बंगलादेशको उदीयमान राजनीतिक परिस्थितिको आधारमा परिवर्तन हुन सक्छ। सिनजियाङमा उइघुर मुस्लिमहरूमाथि चीनले गरेको व्यवहारले मानवअधिकारको गम्भीर उल्लंघनको रिपोर्टसहित व्यापक अन्तर्राष्ट्रिय निन्दा गरेको छ। चिनियाँ सरकारले उइघुरहरू विरुद्ध व्यवस्थित दमनका रूपमा वर्णन गर्ने नीतिहरू लागू गरेको छ । जसमा सामूहिक हिरासत र पुन-शिक्षा शिविरहरू, कडा निगरानी र नियन्त्रण, जबरजस्ती जनसंख्या नियन्त्रणलगायत अन्य समावेश छन्। तसर्थ, उइघुरहरू विरुद्धको राज्य-समर्थित अत्याचार र बढ्दो अन्तर्राष्ट्रिय आलोचना लुकाउन, बेइजिङले यस क्षेत्रमा विदेशी सरकारका अधिकारीहरू र नागरिकहरूको नियमित लिपिबद्ध र उचित रूपमा जाँच गरिएको भ्रमणहरू आयोजना गर्दछ। पाकिस्तानी व्यापारीहरूको भर्खरैको यात्रा चीनको सहयोगमा ‘देशमा उइघुर समुदायको हितलाई प्रवर्द्धन गर्न’ २००७ मा स्थापित पूर्व-चिनियाँ संघ पाकिस्तानद्वारा आयोजित गरिएको थियो। पाकिस्तानी व्यापार प्रतिनिधिमण्डलका सदस्यहरूले अगस्ट २० मा सिनजियाङ आइपुगेपछि सामाजिक सञ्जालमा उर्दू र अङ्ग्रेजी दुवै भाषामा पोस्ट गर्न थाले।

चिनियाँ सञ्चारमाध्यमले उनीहरूले ‘शान्ति, स्थिरता, आर्थिक विकास, धार्मिक सद्भाव’ अवलोकन गरेको दाबी गर्दै प्रतिनिधिमण्डलको भ्रमणलाई कभर गर्ने अपेक्षा गरिएको थियो र यस क्षेत्रको सांस्कृतिक समृद्धिको यात्रामा सहभागी गिलगिटका उइगुर व्यापारी अब्दुल अजिजले सिनजियाङ ट्रिप डायरीहरू शीर्षकको छोटो भिडियो फेसबुकमा साझा गर्नुभयो । व्यापार प्रतिनिधिमण्डलको आतंकवाद विरोधी प्रदर्शनी र चरमपन्थी विरोधी प्रदर्शनी, अन्तर्राष्ट्रिय ग्रान्ड बजार, सिनजियाङको इस्लामिक संस्थानमा देखिएको थियो । सोसल मिडिया पोष्टहरूमा, प्रतिनिधिमण्डलले उइगुरहरू र अन्य मुस्लिमहरू सिनजियाङमा खुसी र शान्तिपूर्वक बसोबास गरेको देखेको दाबी गर्‍यो र चीनले सक्रिय रूपमा यस क्षेत्रको विकास गरिरहेको कुरामा जोड दियो। उनीहरूले प्रान्तमा मुस्लिमहरू विरुद्ध चिनियाँ अत्याचारको पश्चिमी मिडिया रिपोर्टहरूलाई खारेज गरे। पोष्टहरूमा ‘सबै जातिका मुस्लिमहरू सिनजियाङमा खुसीसाथ बसिरहेका छन’, भनी सांगीतिक प्रस्तुति र भनाइहरू पनि राखिएको थियो। चीन सरकारले यस क्षेत्रमा मानवता विरुद्धको अपराधको आरोपलाई रोक्न अधिकांश इस्लामिक देशका प्रतिनिधिमण्डलका लागि यस्तो यात्रा आयोजना गर्दै आएको छ।

पाकिस्तानजस्तो मुस्लिम बाहुल्य देशबाट उइगुर जातिसहित विदेशी प्रतिनिधिमण्डललाई अशान्त प्रान्तमा आमन्त्रण गरिएको यो पहिलो पटक हो। यसबाहेक, उइघुर कार्यकर्ताहरूले तर्क गर्छन् कि बेइजिङले चीन-पाकिस्तान मित्रताको बहानामा आफ्नो ‘नरसंहार नीतिहरू’ लाई वैधानिक बनाउन यस्ता भ्रमणहरू प्रयोग गरिरहेको छ। अक्टोबर २०२३ मा चीनको सिनजियाङ प्रान्तको दुर्लभ भ्रमणमा, पूर्व कार्यवाहक पाकिस्तानी प्रधानमन्त्री अनवर-उल-हक काकरले यस क्षेत्रमा उइगर र अन्य मुस्लिम अल्पसंख्यकहरूको रिपोर्ट गरिएको सामूहिक हिरासतको कुनै पनि उल्लेख नगरी पाकिस्तानी नेतृत्वको लामो समयदेखिको ढाँचा अनुसरण गरे। लगातार पाकिस्तानी सरकारहरूले यी मानवअधिकार उल्लङ्घनहरूलाई स्वीकार गर्नबाट परहेज गर्दै आएका छन्। आफ्नो भ्रमणका क्रममा कक्कडले आफ्नो आधिकारिक विज्ञप्तिमा दमनको आरोपलाई सम्बोधन गरेनन्। यो दृष्टिकोणले अक्टोबर २०२१ मा पूर्व प्रधानमन्त्री इमरान खानको अडानलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ, जब उनले सिनजियाङमा चिनियाँ दुर्व्यवहारको दावीलाई खारेज गर्दै भनेका थिए कि ‘सिनजियाङमा के भइरहेको छ भन्ने संस्करण हामीले पश्चिमी मिडिया र सरकारहरूबाट सुनेको संस्करण भन्दा पूर्ण रूपमा भिन्न छ’ । चीनको नजिकको रणनीतिक साझेदार र मुस्लिम बाहुल्य देशको रूपमा, पाकिस्तानले बेइजिङलाई उइघुरहरूप्रतिको व्यवहारको बारेमा अन्तर्राष्ट्रिय आलोचनाबाट जोगाउन प्रमुख भूमिका खेलेको छ, विश्वव्यापी फोरमहरूमा मौन समर्थन प्रदान गर्दै। यसले चीनलाई यस मुद्दामा मुस्लिम संसारबाट व्यापक निन्दाको सामना गर्नबाट बच्न अनुमति दिएको छ। धेरै अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार संगठनहरू र मिडिया रिपोर्टहरूले संकेत गर्दछ कि अनुमानित १.८ मिलियन उइगरहरूलाई सिनजियाङमा छरिएका यातना शिविरहरूमा हिरासतमा राखिएको छ, जहाँ स्थानीय मुस्लिम जनसंख्या डरमा बाँचिरहेका छन्। पाकिस्तानमा लगभग १००० उइघुर परिवारहरू, जसका पुर्खाहरू ५० देखि ६० वर्ष पहिले सिनजियाङबाट बसाइँ सरेका थिए । उनीहरु अहिले गिलगिट र रावलपिंडीमा बसोबास गर्छन्। यद्यपि, यी परिवारहरू राज्यविहीन छन् । किनकि उनीहरूलाई पाकिस्तानी नागरिकता प्रदान गरिएको छैन। रावलपिण्डीमा, वर्षौं पहिले अफगानिस्तान हुँदै पाकिस्तान भागेका करिब १०० उइगरहरू अझै पनि चीन वा अफगानिस्तानमा निर्वासनको जोखिममा छन्, पाकिस्तानले चीनको दबाबमा उनीहरूलाई नागरिकता दिन नचाहेको कारण। यो अनौठो छ कि, इस्लामिक देशको रूपमा, पाकिस्तानले प्यालेस्टाइन मुद्दामा अन्य इस्लामिक राष्ट्रहरू र इस्लामिक सहयोग संगठन (ओआईसी) लाई बारम्बार दबाब दिँदा पनि सिन्जियाङका सतावटमा परेका मुस्लिमहरूलाई नागरिकता दिन हिचकिचाउँछ। त्यसैगरी, बेइजिङले गाजामा तत्काल युद्धविराम र इजरायल-हमासको अक्टोबर २०२३ मा भएको द्वन्द्वपछि स्वतन्त्र प्यालेस्टाइन राज्यको स्थापनाका लागि आह्वान गर्दै आफूलाई “शान्तिको वकालत गर्ने” को रूपमा खडा गरेको छ। अहिले चीन र पाकिस्तान दुवै बंगलादेशसँग सक्रिय रूपमा संलग्न छन्। जमात-ए-इस्लामी (BJI) र अन्य इस्लामवादी पार्टीहरू, बंगलादेशमा आफ्नो स्वार्थलाई अगाडि बढाउन मुस्लिम समुदायको सहयोगी भएको बहाना गर्दै। यद्यपि, उइघुर मुद्दामा उनीहरूको स्पष्ट पाखण्ड लुकाउन उनीहरूका लागि गाह्रो हुनेछ, जसबाट बीजीआई र अन्य पार्टीहरू सावधान हुनुपर्छ। साभारः नेपालपाना