कन्फ्युसियस इन्ष्टिच्यूटका नाममा खुलेका संस्थाले चिनियाँ भाषा र संस्कृतिको प्रशिक्षण दिने

संयुक्त राज्य अमेरिकाका पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको नेतृत्वमा अमेरिकी प्रशासनले सन् २०२० मा अमेरिकामा रहेका ११८ कन्फ्युसियस इन्स्टिच्युटमध्ये १०५ वटा इन्स्टिच्युटलाई बन्द गरियो। नेशनल एसोसिएसन अफ स्कोलर्स (एनएएस) को प्रतिवेदन अनुसार कम्तिमा 28 वटा इन्स्टिच्युटले आफ्नो कन्फ्युसियस इन्स्टिच्युटलाई समान कार्यक्रमको साथ प्रतिस्थापन गरेका छन्। 

उक्त प्रतिवेदनका अनुसार कन्फ्युसियस इन्स्टिच्युटका नाममा खुलेका संस्थाहरुले चिनियाँ भाषा र चिनियाँ संस्कृतिको प्रशिक्षण दिने गरेका छन्। उनीहरु अमेरिकामा फेरि रि-ब्रान्ड गर्दै नयाँ थप गरिरहेका छन्। चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले यी इन्स्टिच्युटहरुलाई चिनियाँ सरकारको प्रचार संयन्त्र बनाउन थालेपछि तत्कालीन राष्ट्रपति ट्रम्पले बन्द गराएका थिए।
 
सन् २०२० को १३ अगस्तमा सार्वजनिक विज्ञप्तिमा वाशिङ्टन हेडक्वार्टर रहेका कन्फ्युसियस इन्स्टिच्युटहरुले चिनियाँ विदेश मन्त्रालयको मिसनको रुपमा काम गरेको पाइएकोले बन्द गर्ने निर्णय गरिएको उल्लेख छ। यी संस्थाहरुले अबदेखि वार्षिक प्रतिवेदन संयुक्त राज्य अमेरिकालाई बुझाउनुपर्नेसेत उल्लेख गरिएको थियो।  विदेशी नियोगका रूपमा तोकिएका संस्थाहरूले पेश गर्नुपर्नेछ कोष, कर्मचारी, पाठ्यक्रम र अमेरिकामा हुने गतिविधिबारे अमेरिकी सरकारलाई रिपोर्ट गर्नुपर्ने उल्लेख गरिएको थियो। 

अमेरिकाले विद्यालय र संस्थाहरूलाई २ लाख ५० हजार डलरभन्दा बढी दिइएका कारण समस्या सिर्जना भएको बताइएको छ।  जुलाई २०२१ मा रिपोर्टहरूले जर्मनीको शिक्षा मन्त्रालयले देशका विश्वविद्यालयहरूलाई सीआईसँगको सहकार्य अन्त्य गर्न आह्वान गरेको थियो। चिनियाँ भाषा र संस्कृतिमा पाठ्यक्रमहरू प्रदान गरेपछि उक्त संस्थाहरु बन्द गर्न निर्देशन दिइएको थियो। 
जर्मन सरकारको उक्त निर्णयले चिनियाँहरु त्रसित भएका थिए। चिनियाँ सरकारको मुखपत्र ग्लोबल टाइम्सले अक्टोबर २०२१ मा प्रकाशन गरेको एक लेखमा भनिएको छ, ‘चीन दृढतापूर्वक राजनीतिकरणको विरोध गर्दछ। शैक्षिक र सांस्कृतिक आदानप्रदान गतिविधिको रूपमा युरोपियन युनियन भर १९० सीआई संगठनहरू रहेका छन्। 
विश्वव्यापी रूपमा चीनको सबैभन्दा बढी सीआई भएको क्षेत्र नै युरोपियन युनियन हो।  विदेशमा सफ्ट पावर प्रक्षेपणको महत्त्वपूर्ण उपकरणका रुपमा चीनले कन्फ्युसियस इन्स्टिच्युटलाई अघि बढाएको छ। 
अप्रिल २०२० मा स्वीडेन रहेको अन्तिम कन्फ्युसिय इन्स्टिच्युट बन्द गराएको थियो। नर्वेले मार्च २०२१ मा सोको अनुसरण गरेको थियो।  यसअघि सन् २०१९ मा भ्रिज युनिभर्सटी ब्रसेल्समा सीआईको निर्देशकलाई निष्कासन गरिएको थियो। जासुसीको लागि देशबाट र संस्थान बन्द गरिएको थियो।

एक वर्ष पहिले विश्वव्यापी रूपमा बन्द हुने सीआईको बढ्दो संख्याको सामना गर्दै चीनले संगठनलाई पुन: ब्रान्ड गरेको थियो। आधिकारिक रूपमा हम्बनको रुपमा चिनिन्छ। यो रिब्रान्डिङ साँच्चै सीआईकोको वास्तविक मनसाय छल्ने एक तरिका भएको प्रतिवेदनले पनि जनाएको छ। चीनले आफ्नो सफ्ट पावरलाई प्रभावकारी रूपमा विदेशमा प्रयोग गर्न जारी राख्‍नका लागि यसको रिब्रान्डिङ गरिरहेको पनि टिप्पणीहरु भइरहेका छन्। 

 जुलाई २०२० मा चिनियाँ सरकारले सीआई अभिभावक विभाग, चिनियाँको कार्यालयलाई पुन: ब्रान्ड गर्‍यो। भाषा परिषद् अन्तर्राष्ट्रिय, शिक्षा मन्त्रालयको लागि केन्द्रको रूपमा भाषा विनिमय र सहयोग सीएलईसीले पनि छुट्टै गठन गरेको छ। चाइनिज इन्टरनेशनल एजुकेशन फाउण्डेशन, कोषको लागि र कन्फुसियस संस्थानहरू र तिनीहरूका धेरै प्रतिस्थापनहरूको निरीक्षण र अनुगमन नहुँदा उनीहरुले चिनियाँ प्रोपागाण्डालाई फेलाउन भूमिका खेलेको बताइएको छ। 

चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका तत्कालीन अध्यक्ष ली चाङचुनको अप्रिल २००७ को  आध्यात्मिक सभ्यता निर्माण गर्न केन्द्रीय मार्गदर्शन आयोग कम्युनिष्ट पार्टीको केन्द्रीय समितिको प्रचार विभाग अन्तर्गत रहने भन्दै दिएको अभिव्यक्तिले सीआईको पछाडि चिनियाँ राज्य कत्तिको नजिक छ भन्ने कुराबाट प्रष्ट हुन्छ। उन्हाँलाई सिन्ह्वाले उद्धृत गर्दै ‘सीसीपीको बाह्य प्रचार संरचनाको महत्त्वपूर्ण भाग रहेको छ। संस्थानहरूलाई कम्युनिष्ट पार्टीका लागि विदेशमा प्रचार गर्ने मेसिनको रूपमा हेरेर चीनको साथै भाषणहरूमा निगरानी र हस्तक्षेप गर्ने उपकरणका रुपमा प्रयोग गर्न थालिएको छ। 

पश्चिमलाई वास्तविक उद्देश्य बुझ्न केही समय लाग्यो। चीनले सीआईलाई आफ्नो भाषा प्रवर्द्धन गर्ने प्लेटफर्मको रूपमा प्रचार गर्ने र संस्कृतिलाई प्रबर्द्धन गर्ने भनिए पनि राजनीतिक उद्देश्य प्राप्तिका लागि प्रयोग हुन थालेको छ। चीनले चलाखीपूर्वक सीआईलाई पुन: ब्रान्ड गरेको छ भन्ने महसुस गर्दै सीआई आज सबैभन्दा राम्रो अवस्थामा रहेको छ। (मिडिया डबलीबाट)