टर्कीमा उइगरहरूले चिनियाँ अधिकारीहरू विरुद्ध आपराधिक उजुरी दर्ता गराए

इस्तानबुल – चीनको उइघुर मुस्लिम जातीय समूहका १९ व्यक्तिले मंगलबार टर्कीका अभियोजकमा चिनियाँ अधिकारीहरू विरुद्ध नरसंहार, यातना, बलात्कार र मानवता विरुद्धको अपराध गरेको आरोप लगाउँदै आपराधिक रुपमा उजुरी दायर गरेका छन् ।
वकिल गुल्डेन सोनमेजले भने कि यो आवश्यक थियो किनभने अन्तर्राष्ट्रिय निकायहरूले चिनियाँ अधिकारीहरू विरुद्ध कारबाही गरेका थिएन, जसलाई २०१६ यता शिविरहरूमा करिब १० लाख उइघुर र अन्य मुख्य रूपमा मुस्लिम अल्पसंख्यकहरूलाई थुनेर जबरजस्ती श्रमको सुविधा दिएको आरोप लगाइएको थियो ।
चीनले सुरुमा शिविरहरूको अस्तित्वलाई अस्वीकार ग¥यो, तर पछि उनीहरू व्यावसायिक केन्द्रहरू हुन् र चरमपन्थ विरुद्ध लड्न डिजाइन गरिएको बताएको छ । यसले दुव्र्यवहारको सबै आरोपहरू अस्वीकार गर्दछ ।
लगभग ५०,००० उइघुरहरू – जससँग टर्कीहरूले जातीय, धार्मिक र भाषिक सम्बन्धहरू साझा गर्छन् – टर्कीमा बसोबास गर्ने विश्वास गरिन्छ, जुन मध्य एशिया बाहिरको सबैभन्दा ठूलो उइघुर डायस्पोरा हो ।
उजुरी इस्तानबुल प्रमुख अभियोजकको कार्यालयमा दायर गरिएको थियो । टर्कीमा चिनियाँ दूतावास र अभियोजकको कार्यालयले टिप्पणीको लागि अनुरोधलाई तुरुन्तै प्रतिक्रिया दिएन । “अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालतले यो मुद्दा पहिले नै सुरु गरिसक्नु पथ्र्यो, तर चीन (संयुक्त राष्ट्र) सुरक्षा परिषद्को सदस्य हो र यो गतिशीलता भित्र सम्भव देखिदैन,” सोनमेजले शहरको मुख्य अदालत बाहिर भने ।
वकिलको वरिपरि बेपत्ता परिवारका सदस्यहरूको तस्बिर र चिनियाँ अधिकारीहरूलाई कारबाही गर्न आह्वान गर्ने संकेतहरू बोकेका ५० भन्दा बढी व्यक्ति थिए । केहीले पूर्वी तुर्कस्तानको स्वतन्त्रता आन्दोलनको नीलो र सेतो झण्डा फहराए, बेइजिङले आफ्नो सुदूरपश्चिमी क्षेत्र सिन्जियाङको स्थिरतालाई खतरामा पार्ने समूह बताएको छ ।
गुनासो ११६ जनासँग सम्बन्धित छ जसलाई उजुरीकर्ताहरूले अझै पनि चीनमा हिरासतमा राखेका छन् र चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीका सदस्यहरू, श्रम शिविरहरूमा निर्देशकहरू र अधिकारीहरू सहित ११२ जना विरुद्ध मुद्दा दायर गरिएको छ ।
“टर्की कानूनले विश्वव्यापी अधिकार क्षेत्रलाई मान्यता दिन्छ । यातना, नरसंहार, बलात्कार र मानवता विरुद्धको अपराधलाई टर्कीको अदालतमा मुद्दा चलाउन सकिन्छ र अपराधीहरूलाई मुद्दा चलाउन सकिन्छ,” सोनमेजले भने ।

मेरी बहिनीलाई बचाउनुहोस

आपराधिक उजुरी दर्ता गर्नेहरू मध्ये एक मेदिनी नाजिमीले बताइन् कि उनकी बहिनीलाई २०१७ मा लगिएको थियो र त्यसपछि उनको कुनै सुनुवाइ नभएको थियो । “मेरी बहिनी र म टर्कीका नागरिक हौं त्यसैले म मेरो सरकारले मेरी बहिनीलाई बचाउन चाहन्छु,” नाजिमीले भनिन् । दुई राष्ट्रले सुपुर्दगी सन्धि गरेपछि टर्कीमा बसोबास गर्ने केही उइगरहरूले चीनप्रति अंकाराको दृष्टिकोणको आलोचना गरेका छन् । टर्कीका विदेशमन्त्रीले मार्चमा भने कि यो सम्झौता अन्काराले अन्य राज्यहरूसँग गरेको जस्तै थियो र यसले उइघुरहरूलाई चीनमा फिर्ता पठाउने कुरालाई अस्वीकार गर्यो ।
केही टर्कीका विपक्षी नेताहरूले सरकारले चीनसँगको अन्य स्वार्थको पक्षमा उइघुर अधिकारहरूलाई बेवास्ता गरेको आरोप लगाएका छन्, जसलाई सरकारले अस्वीकार गरेको छ । राष्ट्रपति तैयप एर्दोगानले जुलाईमा आफ्ना चिनियाँ समकक्षी सी जिनपिङलाई उइगर मुस्लिमहरू “चीनका समान नागरिक” का रूपमा शान्तिमा बस्नु टर्कीका लागि महत्त्वपूर्ण भएको बताए, तर टर्कीले चीनको राष्ट्रिय सार्वभौमसत्ताको सम्मान गरेको बताए ।
संयुक्त राष्ट्रका विज्ञहरू र अधिकार समूहहरूको अनुमान छ कि मुख्यतया उइघुर र अन्य मुस्लिम अल्पसंख्यकहरूका १० लाख भन्दा बढी मानिसहरूलाई हालैका वर्षहरूमा सिनजियाङको शिविरहरूमा हिरासतमा राखिएको छ ।

अन्तरराष्ट्रिय समाचार एजेन्सी रोयटर