उइगर माथि भएको नरसंहार विरुद्ध टर्कीमा मुद्दा दार्ता

टर्कीका उइगरहरूले सिनजियाङ प्रान्तमा नरसंहार गरेको भन्दै चिनियाँ अधिकारीहरू विरुद्ध टर्कीका अभियोजक सँग फौजदारी मुद्दा दायर गरेका छन् ।
स्वंमसेवक टर्कीका वकिलहरू सहित उइघुर परिवारहरू इस्तानबुलको काग्लान जिल्लाको इस्तानबुल अदालतमा भेला भए र “हाम्रा परिवारहरू कहाँ छन ?” लेखिएको ब्यानर बोकेका थिए । “चीन, मेरो भाइलाई मुक्त गर्नुहोस,” क्यानाडामा आधारित अन्तरराष्ट्रिय थिंक ट्याङ्क, अधिकार र सुरक्षाको लागि अन्तरराष्ट्रिय फोरम (आईएफएफआर एएस) रिपोर्ट गरियो ।
प्रदर्शनकारीहरूले चिनियाँ अधिकारीहरूको तस्बिर बोकेका थिए, जसविरुद्ध आपराधिक उजुरी परेका थिए, प्रदर्शनको क्रममा जमिनमा राखिएको थियो । स्वयमसेवक वकिल गुल्डेन सोनमेज, रुमेसा काबाओग्लु र मुहम्मत फुरकान युनले इस्तानबुलको मुख्य सार्वजनिक अभियोजकको कार्यालयमा निवेदन पेश गरेपछि शिविरहरू बन्द गर्न जोड दिएका हुन । प्रदर्शनकारीहरूले तर्क गरे कि चीनले “नरसंहार, जानीजानि हत्या, यातना, क्रुर व्यवहार, र जबर्जस्ती बेपत्ता पार्ने जस्ता अपराधहरू गरेको छ” र टर्की नागरिकहरू (टर्की नागरिकता लिने उइघुर) विरुद्धको अपराधलाई न्यायपालिकाको ढाँचाभित्र ल्याउन आग्रह गरे ।
चिनियाँ राजनैतिक अधिकारीहरू, “एकाग्रता शिविर” निर्देशकहरू, प्रहरी अधिकारीहरू, घरेलु सुरक्षाकर्मीहरू र प्रशासकहरू मिलेर कुल ११२ व्यक्तिहरू कार्यालयमा रिपोर्ट गरिएको थियो । सिनजियाङका नौ जना टर्कीका नागरिक सहित १९ जनाको नाम उजुरी कर्ताका रूपमा देखिएको छ । तीमध्ये केही यस प्रकार छन् – उइगुर थिइन् मदिना नाजिमीले भनिन् कि उनकी बहिनी मेभलिदे हिलाल टर्कीको नागरिक भए पनि चार वर्षदेखि चिनियाँ शिविरमा थुनिएकी छिन् ।
नुर मुभमेन्ट उइघुर, भने कि उनी २०१६ देखि टर्कीमा बस्दै आएका छन् र आफ्नो परिवारबाट सुनेका छैनन, युनिभर्सिटीकी विद्यार्थी माफिरेट एमिनले पाँच वर्षदेखि आफ्नो परिवारबाट कुनै कुरा नगरेको बताइन् र सेभलान शिर्मेहमेटले आफू शिक्षाको लागि टर्की आएको र कानून विद्यालयमा अध्ययन गरेको बताइन् । उनको आमालाई एकाग्रता शिविरमा राखिएको थियो किनभने उनले यहाँ अध्ययन गरे, आईएफएफआरएएस मा यो रिपोर्ट गरिएको छ ।
यसैबीच, टर्कीमा बसोबास गर्ने केही उइगरहरूले दुई राष्ट्रले सुपुर्दगी सन्धिमा सहमति जनाएपछि चीनप्रति टर्कीको दृष्टिकोणको आलोचना गरेका छन् । टर्कीका विदेश मन्त्री मेभलुट काभुसोग्लुले मार्च २०२१ मा भने कि यो सम्झौता टर्कीले अन्य राज्यहरूसँग गरेको जस्तै थियो र यसले उइगरहरूलाई चीनमा फिर्ता पठाउने कुरालाई अस्वीकार गर्यो । केही टर्कीका विपक्षी नेताहरूले सरकारले चीनसँगको अन्य स्वार्थको पक्षमा उइघुर अधिकारहरूलाई बेवास्ता गरेको आरोप लगाएका छन्, जसलाई सरकारले अस्वीकार गरेको छ ।
सिनजियाङमा उइघुर जाति मुस्लिमहरू आफ्नो पहिचान र संस्कृतिका कारण वर्षौंदेखि दुर्व्यवहारको शिकार भइरहेका छन् । संयुक्त राष्ट्रको तथ्याङ्क अनुसार बेइजिङले “व्यावसायिक तालिम केन्द्रहरू” भनेर बोलाउने ठाउँहरूमा कम्तीमा पनि १० लाख उइघुरहरूलाई उनीहरूको इच्छा विपरीत राखिएको छ तर जसलाई आलोचकहरूले ती ठाउँहरूलाई प्रलोभन, दुर्व्यवहार र यातनाका लागि बोलाउँछन् । विश्व उइघुर कांग्रेसका अनुसार १६ लाख उइघुरहरूले चीन छोडेर विदेशमा बस्न थालेका छन् । ह्युमन राइट्स वाच र एम्नेस्टी इन्टरनेशनल लगायत अधिकार समूहहरूले बेइजिङले १२ मिलियन उइघुरहरूलाई उत्पीडन गरेको आरोप लगाउँछन्, जसमध्ये अधिकांश मुस्लिम छन्, आईएफएफआर रिपोर्ट गरियो ।